Het is mei: de meiboom staat, we zien meizoentjes in het gras, de meiklokjes geuren weer volop en de meidoorn is op sommige plekken al bijna uitgebloeid.

Historie en tradities

De meimaand (ook wel de bloeimaand of Mariamaand genoemd) heeft in veel tradities te maken met vruchtbaarheid, liefde en groei. Niet voor niets luidt het spreekwoord: ‘In mei leggen alle vogels een ei’, met het ei als symbool van nieuw leven.

Bij de Kelten was 1 mei het begin van de zomer, dat werd gevierd met het Beltanefeest, waarin de God Belenos, god van de zon, lucht en genezing, werd geëerd.
De meimaand is door de Romeinen vernoemd naar de Griekse moedergodin Maia, die werd vereerd om ervoor te zorgen dat zij de natuur weer zou laten groeien. Het Griekse woord ‘maia’ betekent ‘moeder’.
In de Middeleeuwen ontstond in de Katholieke kerk (vanuit Italië) het gebruik om de maand mei te wijden aan Maria, de “Moeder van God”.

Je vindt nog steeds onderdelen van die oude tradities en vereringen terug, denk aan de paasvuren en het opzetten van de meiboom, een berk of paal als symbool voor vruchtbaarheid, voorspoed, verjonging en wedergeboorte. Bovenin zit een met groen versierd zonnerad met linten eraan, waarmee de meidans rond de boom uitgevoerd wordt. Daarmee wordt de terugkeer van de lente en de vruchtbaarheid gevierd.

Er zijn ook veel spreuken, versjes en gezegden waarin mei een rol speelt. Bijv. in de tekst van een kinderliedje: ‘Meiregen maak dat ik groter word’ en in weerspreuken: ‘Een natte mei, geeft boter in de wei’, ‘Gaan de eikels in mei goed bloeien, zal ook het andere volop gaan groeien’, ‘Meiregen op het zand, is goud op de plant’ en ‘meiregen – meizegen’.
Meer weerspreuken vind je bij Weerstation Losser.

IJsheiligen

Sprekend over het weer heeft mei nog iets te bieden: de ijsheiligen. Volgens het KNMI is dat een van de oudste en meest bekende begrippen in de volksweerkunde. Er wordt altijd gezegd dat je moet wachten met het buiten zetten van vorstgevoelige planten tot na de ijsheiligen. Uit eigen ondervinding kan ik helaas zeggen dat ook na de ijsheiligen nog nachtvorst kan voorkomen en dat er dan nog behoorlijke schade aan bloesem en planten kan ontstaan.
De ijsheiligen vallen de periode van 11 t/m 14 (of 15) mei, met de naamdagen van 4 (of 5) heiligen. Achtereenvolgens zijn dat: Sint Mamertus, Sint Pancratius, Sint Servatius, Sint Bonifacius (en Sint Sophie).

Meikever

De meikever is een insect dat voorkomt in heel Europa. Je ziet hem het meest in mei, vandaar zijn naam. Het duurt drie tot vier jaar voor er vanuit een eitje een volwassen kever komt. De kever zelf leeft maar enkele weken. Ook over de meikever zijn verschillende spreekwoorden, liedjes en versjes gemaakt: ‘Ne meikever in april, is ne zot die niet weet wat hij wil’.

Meikruiden

Alle ‘meikruiden’ zijn later dan vorig jaar. De planten hebben het tot de laatste paar weken, rustig aan gedaan. Nu de temperatuur sterk oploopt, volgt er een explosie van groen, bloesem en bloemen: meikruiden.

Meiklokjes (beter bekend als Lelietjes van dalen: Convallaria Majalis) geuren heerlijk. Sommige mensen hebben een vreselijke hekel aan deze plant omdat hij behoorlijk kan woekeren. Anderen zijn helemaal weg van de geur en willen de plant daarom graag in de tuin. Je moet wel goed opletten want achter het lieflijke uiterlijk gaat een giftige plant schuil. Alle delen van de plant zijn giftig, ook het water waar ze in staan als snijbloem! Er wordt gezegd dat lelietjes van dalen geluk brengen in de liefde. In Italië is het nog gebruikelijk dat een man zijn geliefde op 1 mei een boeketje van deze bloemen geeft.

Meizoentjes of madeliefjes zie je overal in het gras en in bermen weer verschijnen. Je kunt zowel de bloemetjes als het blad eten; ze bevatten veel goede stoffen. Wel opletten waar je ze plukt! Het blad is onder andere te gebruiken om bloed te stelpen (je kneust het blad en legt het op de wond). De Romeinse soldaten wisten dat al en gebruikten de plant (of duizendblad) daarvoor. Je kunt een schaafwond, kneuzing of blauwe plek ook met een aftreksel (= een sterke thee) van deze planten behandelen. Madeliefjesbloemen die nog in de knop zitten of slechts gedeeltelijk zijn geopend, smaken nootachtig. Een geopende bloem smaakt wat bitter. Er zitten dan ook veel bitterstoffen in de plant die de spijsvertering ondersteunen. Van de bloemknoppen kun je een soort kappertjes maken als je ze in het zuur inlegt. De bloemen sluiten zich zodra je ze plukt, maar als je ze daarna in een hete soep gebruikt, gaan ze weer open door de warmte. De inhoudsstoffen van het madeliefje worden ook gebruikt om problemen met de huid te behandelen, zoals huidontstekingen met jeuk en eczeem.

De meidoorn is een grote heester met scherpe takdoornen, die de struik bijna ondoordringbaar maken. De struik werd vroeger veel als haag toegepast om vee binnen de weilanden te houden. Daarnaast had de struik ook een beschermende functie: ze gaf nestgelegenheid voor veel vogels (die dan weer ongewenste insecten opaten) en een beschutting tegen harde wind voor het vee. Tot in de Middeleeuwen werd er bij veel boerderijen een meidoorntak boven de deur gehangen ter bescherming van het huis. Langzamerhand wordt deze struik in het landschap weer meer toegepast. In België wordt het zelfs van overheidswege gesubsidieerd om gemengde vlechthagen aan te leggen, met onder andere meidoorn. De meidoorn (de jonge topjes met bloemknopjes) wordt toegepast als kruid voor hart, bloedvaten en bloeddruk.

 

Meikruid of lievevrouwebedstro hoort traditioneel thuis in de klassieke meidrank: meibowl. Een recept:

2 bosjes lievevrouwebedstro met 100 ml brandewijn, 50 g suiker, 1 zakje vanillesuiker en 1l witte wijn circa 2 uur laten staan in een grote bowlschaal. Het kruid verwijderen (er mag niets achterblijven) en 2 1 gekoelde witte wijn en 1 fles champagne (sekt) toevoegen. Je kunt de bowl aanvullen met andere smaken,zoals met munt. Je kunt ook de helft van de witte wijn te vervangen door rosé. Alcoholvrije bowl maak je met vruchtensap aangelengd met (gedeeltelijk) koolzuurhoudend mineraalwater.

Je oogst de plant net voor de bloei en laat hem eerst drogen. Het kenmerkende aroma van vers hooi is te danken aan de cumarine die vrijkomt bij het drogen van de plant. Vanwege de aangename geur kun je het gedroogde kruid goed gebruiken als een natuurlijke luchtverfrisser tussen kleding of handdoeken in de kast. Geurzakjes met lievevrouwebedstro in de kledingkast verdrijven motten. Lievevrouwebedstro is rijk aan vitamine C, looi- en bitterstoffen. Het kruid kan gebruikt worden als basis voor thee, pudding, jam en ijs. Laat daarvoor een bosje kruid een paar uur trekken in de vloeistof die je wilt gebruiken. Een kopje thee van lievevrouwebedstro werkt goed bij slapeloosheid en nervositeit. Drink geen hele theepot achter elkaar leeg, want dat kan misselijkheid en hoofdpijn veroorzaken.
Lievevrouwebedstro kun je ook gebruiken als ‘weervoorspeller’: wanneer er regen op komst is, wordt de geur sterker, vooral bij geurzakjes in de kast valt dat op.

Oppepsalade

Je kunt in een meisalade veel kruiden gebruiken, meer dan alleen de bekende bieslook en peterselie. Probeer eens het jonge blad van madeliefjes, paardenbloem, mierikswortel, lepelblad, duizendblad, zevenblad, rucola en tuinkers, allemaal nu voorhanden. Kort voor gebruik fijn snijden om zoveel mogelijk van de goede stoffen te behouden. Je krijgt op deze manier een flinke stoot vitaminen en mineralen binnen. Daslook is helaas al weer bijna verdwenen, maar er komen nu wekelijks andere bruikbare kruiden te voorschijn.

 

Ongedierte bestrijding

Door de weersomstandigheden zie je overal luis opkomen en rupsennesten. Als een sterke waterstraal niet afdoende is, kun je ook hiertegen (mei)kruiden inzetten. Gebruik een aftreksel van brandnetel eventueel aangevuld met bijvoorbeeld heermoes, smeerwortel, duizendblad. Laat daarvoor een emmer vol planten 24 uur onder water staan en spuit met de gezeefde vloeistof. Laat je het langer staan, dan moet je verdunnen tot 1:10. Tweemaal spuiten met een week tussentijd is vaak afdoende.

 

Bij de groenten- en fruitteelt kun je kruiden gebruiken om de groei van bepaalde gewassen te bevorderen of ongedierte weg te houden. Kijk voor ‘goede of slechte buren’op: http://www.tuinadvies.be/combinatieteelt_groenten_planten.htm  . (waar de twee spaties lijken te staan, staat een underscore, dus een onderliggend streepje, dat niet te zien is door de hyperlink). Op die site vind je een heel schema met goede en slechte combinaties.